Yeni Teknolojilerin Etik Problemleri Şimdiden Başlıyor mu?

Bu yazı ICT Media Dergisi Kasım sayısında yayınlanmıştır

Image credits: http://hull-and-east-riding.humanist.org.uk/wp-content/uploads/2013/07/trolley-problem.jpg

Geçmiş aylardaki bir çok yazımda özellikle yeni teknolojilerin bazılarının çalışma, yaşama ve iş yapma şeklimizi kökten değiştireceğini yazmıştım. Bunlar arasında hayatımıza yeni girmeye başlayan 3D yazıcılar, giyilebilir teknolojiler, yapay zeka teknolojileri, drone(insansız hava aracı) çok fazla yer almıştı. Bu teknolojiler henüz çok yeni kullanılmaya başlamasına rağmen gizliliği, ve emniyeti çok ciddi şekilde tehdit etmeye başladılar bile. Elbette bu teknolojilerin hayatımıza getireceği kolaylıklar ve kullanım alanları çok fazla ancak bir de madalyonun diğer yüzünü görmek ve teknolojiler kötüye kullanıldığında ne gibi sonuçları olabileceğini de düşünmek gerekiyor. Bu teknolojilerin verdiklerinin çok olduğu gibi hayatımza getirebileceği tehlikelerde azımsanacak cinsten değil gözüküyor.

1) 3D yazıcılarda kötüye kullanımlar: Belkide yasadışı kullanıma en açık ve en tehlikeli teknoloji 3D yazıcılar olabilir. ABD’de de ve Avrupa’da bu konuda çok ciddi tartışmalar öne çıkıyor. Özellikle öne çıkan suç oluşturan hareketler:

– Silah ya da silah parçası basılabilmesi
– Kredi kartı basılabilmesi
– ATM makinalarını aldatan plastik kart basımı
– Kapıları açan anahtar basılabilmesi
– Bomba parçası üretimi

Bu listenin zamanla insanların ne kadar yaratıcı olduğunu da düşünürsek uzayacağı kesin gibi gözüküyor. AB’de bu konuda alınmaya başlayan önlemler ışığında Italya, İspanya, Almanya ve Türkiye’de gerekli operasyonlar yürütülüyor. 3D yazıcıların gitgide küçüldüğünü de dikkate alırsak havalimanları ya da güvenlik bölgelerine girdikleri takdirde yasadışı bir çok cihazı basabilecek duruma gelebilirler.

2) Giyilebilir Teknolojilerde kötüye kullanımlar: Oldukça heyecan verici gelişmelerini izlediğim başka bir teknoloji de giyilebillir teknolojiler oldu. Gerçek hayatımızda şu an bile bir çok uygulaması var. Online olarak yapılabilen sağlık taramaları, 24 saat video kayıdı, sıcaklık, ateş, tansiyon ölçer cihazlar hayatımıza çoktan girmiş oldular. Bu teknoloji için öne çıkan suç oluşturan hareketler:

– Gizli kamera ya da gözlüklerle özel hayatı tehdit eden kayıtlar yapılması
– Yine özel hayatı tehdit edebilecek lokasyon tespiti yapan çipler
– Uyuşturucu içeren maddelerin saklanabilmesi

Özellikle Google Glass ile başlayan ve bir çok yerde yasaklanan video kayıtları, çok fazla şikayet almaya başladı. ABD’de bazı eyaletlerde ‘Don’t Glass This’ gibi gözlüğü kullanmanızı yasaklayan ibareler gözükmeye başladı. Sanat galerileri ve yaratıcı performans yapılan bir çok yerde şimdiden giyilebilir kameralar ve google glass yasaklanmış durumda gözüküyor.

3) İnsansız hava aracı teknolojilerinde kötüye kullanımlar: Drone’lar olarak bilinen ve belki de en hızlı yayılan teknoloji, uçan hava araçları ile video veya fotoğraf çekimi yapılmasını sağlıyor. Türkiye’deki bir çok düğünde şimdiden kullanılmaya başlayan bu teknoloji özel hayatı çok ciddi şekilde tehdit etmeye başladı. Özellikle öne çıkan suç oluşturan hareketler:

– Özel mülkiyet içinde izinsiz çekim yapılması
– Kamu güvenliği için önemli yerlerin izinsiz olarak kayıt edilmesi
– Askeri veya stratejik önem içeren bölgelerin kayıt altına alınması

Tahmin edilebileceği gibi bu teknolojiden en çok rahatsız olan devletlerin güvenlik birimleri olarak gözüküyor. ABD’de dronlelar için özel izin sahaları bulunuyor. Bunun dışına çıkan dronelar imha edilmeye kadar gidebilir.

Yeni teknolojilerin kötüye kullanımını engellemek için şimdilik hükümetlerin gördüğü en mantıklı yollardan bir tanesi bu teknolojilerin cihazlarının ve kullanımının ruhsata bağlanması olarak görülüyor. Bu teknolojileri üreten bütün şirketler cihazlar içine ayrıca takip edebilecek çipler koyarak güvenlik güçlerinin suç unsuru oluşturabilecek durumlarda müdahelesini kolaylaştırabilir ya da potansiyel suç oranını azaltabilir. Ancak bununla birlikte yine hükümetlerin özel hayata müdahalesi olacağı ve bunun da ayrı bir tartışma konusu yaratacağı belli oluyor.